W połowie grudnia 2022 roku weszła w życie Ustawa z 6 października 2022 roku o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (tzw. ustawa antylichwiarska), wprowadzająca pakiet zmian prawnych, które odnoszą się do pożyczkodawców i pożyczkobiorców, i regulują rynek pożyczek konsumenckich w zakresie ograniczenia możliwości nadużyć ze strony firm pożyczkowych.
Jako główne zmiany, w odniesieniu do pożyczkobiorców, należy wskazać wzmocnienie ich ochrony prawnej poprzez:
- zdefiniowanie kosztów pozaodsetkowych;
- określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych pożyczek,
- obniżenie kosztów pozaodsetkowych dla kredytów konsumenckich,
- zapobieganie tzw. „rolowaniu kredytów”, czyli zaciąganiu kolejnych po to, by spłacić poprzedni,
- wprowadzenie każdorazowego badania zdolności kredytowej.
Zmiany odnoszą się również do Instytucji pożyczkowych, które podlegają szczególnym wymogom, w tym m.in.:
- obowiązek stosowania oceny zdolności kredytowej;
- obowiązek działania w formie spółki akcyjnej albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (z radą nadzorczą) z kapitałem zakładowym minimum 1.000.000 PLN wniesionym w formie wkładu pieniężnego;
- wśród organów nie mogą znajdować się osoby karane za przestępstwa gospodarcze, skarbowe, dokumentowe;
- obowiązek uzyskania wpisu do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez KNF (art. 59ac Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim) i możliwość rozpoczęcia działalności dopiero po wpisie;
- ponoszenie kosztów nadzoru naliczanych % od sumy przychodów uzyskanych z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego za poprzedzający rok;
- nadzór Rzecznika Finansowego (in. w zakresie stosowania tzw. procedury reklamacji) – w oparciu o ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 roku o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym) + ponoszenie składek na koszty utrzymania Biura Rzecznika.
Od grudnia 2022 r. obowiązuje pierwsza część przepisów Ustawy antylichwiarskiej, kolejna część jej przepisów zaczęła obowiązywać 18 maja 2023 r. i dotyczy m.in. uregulowania w zakresie zdolności kredytowej, w tym poważnych konsekwencji dla pożyczkodawców, którzy zdecydują się na naruszenie obowiązku weryfikacji zdolności kredytowej, czy na finansowanie klientów, którzy mieli problemy ze spłatą wcześniejszych pożyczek.
Zmiany wprowadzają również objęcie przez #KNF nadzoru działalności Instytucji pożyczkowych. Firmy pożyczkowe będą zobligowane m.in. do przekazywania sprawozdań kwartalnych i rocznych do KNF, a brak wywiązania się z tych obowiązków albo nieprawidłowe ich wykonywanie, a także stwierdzenie, że działalność Instytucji pożyczkowej wykonywana jest z naruszeniem ustawy będzie skutkował nałożeniem karę pieniężną w wysokości do 15 000 000 zł, a nawet wykreśleniem jej z rejestru instytucji pożyczkowych. KNF będzie mogła również nałożyć karę pieniężną na członka zarządu Instytucji pożyczkowej bezpośrednio odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości w wysokości do 150 000 zł.
Ta część przepisów ustawy ma wejść w życie 1 stycznia 2024 roku.
Co istotne, w przypadku przedsiębiorców udzielających wyłącznie pożyczek b2b i posiadających odpowiedni compliance w tym zakresie, obostrzenia ustawy nie znajdą zastosowania.
