Wyrok Sądu Najwyższego (V CSK 660/16) – faktyczne znaczenie dla branży faktoringowej.

Bartosz Nadra

Adwokat

udostępnij na facebook udostępnij na linkedin udostępnij na twitter

Skutkiem prawnym faktoringu jest przejście na faktora (cesjonariusza) nie tylko samej wierzytelności, ale także roszczenia o zaległe odsetki wobec dłużnika (kontrahenta faktoranta) i innych uprawnień związanych w przenoszoną wierzytelnością. W mojej ocenie w ramach faktoringu, faktorant przenosi na faktora także roszczenie o tzw. rekompensatę za koszty odzyskiwania należności w kwocie 40 EUR (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, dalej „Ustawa”). Więcej o rekompensacie przeczytasz w tym artykule: „Faktoring a rekompensata za koszty odzyskiwania należności (40 EUR).„.

Dnia 7.07.2017 r. Sąd Najwyższy („SN”) wydał wyrok V CSK 660/16, który przez część komentatorów został opatrzony komentarzem, iż stanowi potwierdzenie tego że firmom windykacyjnym albo faktoringowym nie przysługuje rekompensata, bowiem ta przysługuje wyłącznie pierwotnemu wierzycielowi (tj. faktorantowi = cedentowi). W mojej ocenie te przedwczesne komentarze wynikały z faktu wygłaszania ich przed opublikowaniem pisemnego uzasadnienia wyroku przez SN.

W wyroku, SN wskazał m.in. iż:

• fakt możliwości cesji rekompensaty nie budzi wątpliwości;
• zakres cesji w ramach faktoringu powinien być tak skonstruowany aby nie budził wątpliwości odnośnie tego czy cesja obejmuje także uprawnienie do rekompensaty;
• istotne jest ustalenie czy roszczenie faktora o zapłatę rekompensaty zaspokaja interesy faktora czy pierwotnego wierzyciela (cedenta).

Nie wynika z tego za wiele. Wyrok nie kwestionuje tego iż faktorowi należy się rekompensata o której mowa w art. 10 ust. 1 Ustawy (40 EUR). Wyrok odnosi się do innych kwestii. Poddaje bowiem w wątpliwość dopuszczalność takiej konstrukcji w której faktor najpierw obciążą faktoranta znacznymi prowizjami za windykację, następnie faktorant obciąża tymi prowizjami dłużnika i przenosi wierzytelność z powrotem na cedenta. W ten sposób wygenerowana w sprawie rozpoznawanej przez SN kwota urosła do 49.081,22  zł  i znacznie przewyższała wielokrotność kwoty 40,00 EUR. Sąd nie kwestionował bowiem rekompensaty w kwocie 40,00 EUR, lecz w tej części obejmujące koszty windykacyjne o których mowa w art. 10 ust. 2 Ustawy.

W omawianej sprawie, na etapie II instancji Sąd Okręgowy zauważył iż:

• fakt, iż do kosztów odzyskiwania należności zalicza się w szczególności koszty poniesione przez  wierzycieli  w  związku  ze  skorzystaniem  z  usług  prawnika  lub  firmy  windykacyjnej,  nie  oznacza,  że  kosztem  windykacji  jest  także  opłata  naliczona  przez faktora swojemu klientowi, a zwrot „skorzystanie z usług  firmy windykacyjnej” nie obejmuje zakresem „skorzystania z umowy faktoringowej”;
• umowa pomiędzy  cedentem  a  faktorem  nie  może  mieć  wpływu  na  wysokość  zobowiązania dłużnika, nie stanowi bowiem uzasadnionego kosztu dochodzenia  należności. Te ponieść może tylko wierzyciel z podstawowej transakcji handlowej  (dostawa  towaru  lub  usługi);
• dochodzenie przez faktora kosztów windykacji najpierw od cedenta, następnie (tych samych kosztów) od dłużnika powoduje iż faktor dwukrotnie uzyskuje te same koszty. To z kolei  służy obejściu  prawa  i  jako  takie jest  sprzeczne  ze  społeczno- gospodarczym   jego   przeznaczeniem   oraz   zasadami współżycia społecznego.

Jakie zatem faktycznie można wyprowadzić wnioski z tego orzeczenia?

• rekompensata kosztów odzyskiwania należności w kwocie 40,00 EUR przysługuje faktorowi z tytułu samej cesji, chociaż należy dokładnie badać treść umowy faktoringowej aby uniknąć wątpliwości w tym zakresie;
• Gdy koszty  odzyskiwania  należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę rekompensaty, o której mowa w art. 10 Ustawy, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, przewyższających kwotę ryczałtu (art. 10 ust. 2 Ustawy). Jednakże, zapis ten nie może służyć do niekontrolowanego generowania kosztów wyłącznie celem przerzucenia ich na dłużnika, zwłaszcza generowania kosztów w stosunku faktor-faktorant ze skutkiem wobec dłużnika;
• umowa pomiędzy  cedentem  a  faktorem  nie  może  mieć  wpływu  na  wysokość  zobowiązania dłużnika, nie stanowi bowiem uzasadnionego kosztu dochodzenia  należności;
• próba podwójnego uzyskania kosztów windykacyjnych przez faktora może spotkać się ze skutecznym podniesieniem zarzutu nadużycia prawa.

Jestem jednak daleki od wyciągania z ww. orzeczenia tak jednoznacznych stanowisk, iż „rekompensaty przewidziane w ustawie o terminach zapłaty należą się wyłącznie wierzycielowi z pierwotnego kontraktu”. W sprawie rozpoznawanej przez SN doszło bowiem do próby dwukrotnego uzyskania tych samych kosztów od różnych podmiotów z pokrzywdzeniem wierzyciela. Nie można zatem w prosty sposób przenosić wyrwanych z kontekstu zdań z orzeczenia SN i tworzyć z nich uniwersalne tezy, zwłaszcza takiego które kwestionowały by przysługiwanie rekompensaty faktorowi jako zasadę.