Na przełomie I i II kw. 2020 r. opublikowano sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej („GIIF”) z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2019 roku.
Dokument nie zawiera zbyt wielu informacji pod kątem branży faktoringowej. W tym zakresie nieco ciekawsze było sprawozdanie za 2018 rok w którym GIIF powołał się na wyniki badania GUS dotyczących działalności 50 przedsiębiorstw faktoringowych (z czego 22% stanowiły banki, zajmujące się faktoringiem jako działalnością dodatkową). Spośród ww. przedsiębiorstw faktoringowych, niebędących bankami, blisko 59% należało do grup kapitałowych (w tym 2 przedsiębiorstwa były jednostkami dominującymi, a 2 inne – jednostkami dominującymi i zależnymi jednocześnie).
Tegoroczne sprawozdanie w kwestii stricte faktoringowej porusza jedynie kwestie podlegania pod ustawę oraz ilość podmiotów pod kątem PKD.
Pozostałe kwestie warte wspomnienia:
- Pierwszy rok ustawy. Rok sprawozdawczy 2019 był pierwszym pełnym rokiem obowiązywania nowej ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
- Krajowa Ocena Ryzyka. W lipcu 2019 r. GIIF – we współpracy z Komitetem Bezpieczeństwa Finansowego, jednostkami współpracującymi i instytucjami obowiązanymi – opracował i opublikował pierwszą krajową ocenę ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W aneksie nr 2 do krajowej oceny ryzyka przedstawiono opis możliwych scenariuszy ryzyka prania pieniędzy, a w aneksie nr 3 – opis potencjalnych scenariuszy ryzyka finansowania terroryzmu przy wykorzystaniu produktów i usług dostępnych na rynku finansowym i poza nim. Dokument ma istotne znaczenie w kontekście obowiązku przygotowania i aktualizacji przez instytucje obowiązane własnych ocen ryzyka.
- Wzrost ilości zawiadomień. W stosunku do 2018 roku wzrosła o 16% liczba spraw analitycznych prowadzonych w GIIF. O 74% wzrosła liczba zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy, a łączna kwota wartości majątkowych, które były przedmiotem podejrzenia tego przestępstwa, wyniosła ok. 11,3 mld PLN.
- Wzrost liczby blokowanych kont. Nastąpił też ponad dwukrotny wzrost liczby blokowanych przez GIIF rachunków bankowych (302 blokady w 2018 r. w stosunku do 640 blokad w 2019 r.). Analogiczna sytuacja miała miejsce w przypadku wstrzymań transakcji finansowych (odpowiednio wzrost z 15 do 37). Na zablokowanych rachunkach zgromadzono środki o łącznej wartości ok. 208 mln PLN oraz wstrzymano transakcje na kwotę 31 mln PLN.
- CRBR. W październiku 2019 na podstawie przepisów Ustawy AML utworzono Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych.
- Nowelizacja AML. W 2019 r. nowelizowano ustawę o AML (nowelizacja: ustawa z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – Dz.U. poz. 2088), której przepisy weszły w życie w dniu 30 listopada 2019 r.
- Raportowanie transakcji ponadprogowych. Obecnie wszystkie dane są przekazywane elektronicznie, w tym w ramach systemu teleinformatycznego GIIF umożliwiającego automatyzację procesu po stronie instytucji obowiązanej. W połowie lipca 2019 zamknięty został kanał przekazywania plików za pośrednictwem poczty elektronicznej.
- Schematy przestępstw ML. Sprawozdanie opisuje nowe kierunki analiz i schematy działalności przestępczej, które również mogą dotknąć faktoringu. Jako szczególnie ryzykowny podmiot (tj. często występujący na schematach ML) wskazano polską spółkę z o.o. o minimalnym kapitale zakładowym 5.000 zł z siedzibą w wirtualnym biurze i zarządem w osobach obcokrajowców (głównie obywatele państw wschodnioeuropejskich) na transakcjach z podmiotami zagranicznymi. Tego typu spółki-wydmuszki nie posiadały majątku, warunków technicznych, nie zatrudniały pracowników – pośredniczyły w transferze środków o równowartości od kilku do nawet kilkuset milionów złotych rocznie. Kontrahentami były niemal wyłącznie podmioty z innych państw, a walutą transakcji najczęściej dolar amerykański i euro. Część spółek nie była w ogóle zarejestrowana dla celów podatkowych lub była wykreślona z rejestru podatników VAT. Część z nich składała natomiast deklaracje podatkowe oraz pliki JPK, ale szczegółowa analiza niejednokrotnie wskazywała na liczne błędy i nieścisłości pomiędzy deklaracjami, a faktycznie realizowanymi transferami.
- Kontrole. Należy pamiętać że w/ II połowie roku 2018 będącego rokiem przejściowym (zmiana stanu prawnego AML) GIIF wyjątkowo, pobłażliwie nie prowadził kontroli. W 2019 roku sytuacja wyglądała inaczej i kontroli było już 20 i docelowo będzie ich coraz więcej. Dodatkowo, w 2019 r. GIIF przeprowadził zdalne czynności kontrolne, tzw. „kontrole off-site”, w tym również w banku i instytucjach płatniczych. Kontrole prowadziły również instytucje nadzorujące (w tym NBP i KNF).
- Whistleblowing. W 2019 r. do GIIF (pocztą elektroniczną oraz tradycyjną) wpłynęło 17 zgłoszeń rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów AML od tzw. sygnalistów.
